Blog-pagina

Leer luisteren naar afwijkende geluiden

  • 17 april 2013

Leren kinderen het democratisch proces begrijpen door op de lagere school te filosoferen? Dat was de centrale vraag van het promotie-onderzoek van Rob Bartels. Onder het toeziend oog van vele oud-hoogleraren die van de wanden neerkeken op zijn verdediging, zette Rob vanochtend zijn onderzoek uiteen. Door kinderen te laten filosoferen leren ze om te gaan met verschillen. Ze leren oordelen en hun denkvaardigheden worden vergroot. Tenminste, dat zijn de aannames.

Met Rob heb ik de afgelopen jaren het onderzoek over Creatief Denken in het onderwijs begeleid. Een soort parallelspoor aan dit onderzoek. Uit het onderzoek blijkt dat leraren vinden dat de dialoogkwaliteit zeker is vergroot maar kinderen zijn op die leeftijd nog niet in staat om goed te reflecteren op andermans gedachten. Kinderen benoemen als belangrijkste leereffect ‘het uitstel van oordelen’.

Juist toen een opponent een vraag stelde over het oog hebben voor  ongelijkheid, klonk het ‘hora est’. Jammer want dit is wel een interessant aspect. Leren luisteren is zeker een kunst. Ook in een creatief proces is dit een precair onderwerp, vertaald in de vaardigheid: meeliften op ideeën van anderen. De attitudes van ‘niet oordelen’ en ‘zoeken naar alternatieven’ betekenen nog niet automatisch dat men elkaar hoort. Pas als je naar een ander luistert, kun je voortbouwen op die gedachten. Dat moet nu juist de kracht zijn van creatief denken in groepsverband.

Ook in de convergentie dien je aandacht te houden voor een afwijkende mening. De groep kan wel consensus hebben gevonden, dat wil niet zeggen dat een minderheidsstandpunt niet interessant materiaal op levert. Als facilitator dien je oor en oog te houden voor een minderheid en de groep daar weer op te wijzen. Het creatief proces mag niet per definitie de dictatuur van de meerderheid zijn. De geschiedenis heeft te vaak aangetoond dat nu juist een afwijkend standpunt voor doorbraken zorgt.